Hükümetler Ortası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) son yıllardaki raporları devamlı olarak iklim değişikliğinin aciliyetini vurgulamaktadır. Maalesef, panelin projeksiyonlarına nazaran, dünyamız global iklim değişikliğini 1,5 derece ile sonlandırmaktan çok uzak görünüyor. Kelam konusu projeksiyonlar gezegenimizin ekolojik bir felakete gerçek gittiğini gösteriyor. Bu durum iklim değişikliğini memleketler arası gündemin odağına koymak zorunda olduğumuzu gösteriyor.
Geçen yıl kasım ayında Birleşik Krallık mesken sahipliğinde düzenlenen Taraflar Konferansı’nın (COP26) 26. oturumunda iklim değişikliğiyle çabaya ivme kazandıracak değerli kararlar alındı. Glasgow İklim Paktı’nda emisyon azaltımı çalışmalarını hızlandırmak için bir çalışma kümesinin kurulması, azaltılamayan kömüre dayalı gücün kademeli olarak devreden çıkarılması, adaptasyon finansmanının iki katına çıkarılması, kayıp ve hasara ait teknik çalışmalara takviye verilmesi ve iklim finansmanına ait global sayısal maksadın ehemmiyetine dair kararlar alındı.
Glasgow’da kazanılan ivmeyi sürdürmek ve bunu Şarm El Şeyh’teki COP27’ye taşımak için birçok ülke Danimarka İklim, Güç ve Kamu Hizmetleri Bakanlığı tarafından 12-13 Mayıs tarihlerinde düzenlenen İklim Değişikliği Üst Seviye Bakanlar Diyaloğu’na katıldı. Bakanlar iklim elçileri ve sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri kasım ayındaki COP26’dan bu yana iklim gündeminde kaydedilen ilerlemeyi kıymetlendirmek üzere Kopenhag’da bir ortaya geldi. Danimarka’daki yüksek seviyeli toplantı, COP toplantılarının gündemini hazırlayan ve Almanya’nın Bonn kentinde düzenlenen teknik oturumlar öncesinde ülkelere değerli gördükleri hususlara değinme fırsatını verdi.
Toplantı gündemi COP26’da alınan kararlara paralel olarak 4 başlıkta ele alındı:
- İklim değişikliğine uyum
- Kayıp ve zarar
- 1,5 derece gayesinin erişilebilir olması
- Finansmanın hareketlendirilmesi
1,5 derecelik amacın aşılması tehdidi dünyamızı sararken iklim değişikliğinin olumsuz tesirlerine ahenk hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkeler için iklim gündeminin birinci sıralarına tırmandı. Kopenhag’daki toplantı bu önceliği yansıttı. Gelişmekte olan ülkeler adaptasyon finansmanında artış için davetlerini artırdı. Glasgow İklim Paktı 2025 yılına kadar ahenk finansmanını 2019 düzeylerine kıyasla iki katına çıkarma gayesini içeriyordu. Adaptasyon gereksinimleri teknoloji transferi ve kapasite geliştirme dayanağını de içeriyor. Bu sebeple bilhassa en kırılgan ülkeler için finansmanın erişilebilir olması çok değerli. Gelişmekte olan ülkeler sıklıkla gelişmiş ülkelerin iklim finansmanını şeffaf ve metodik olarak raporlamaları gerektiğinin altını çiziyorlar.
Önemli bir öbür mevzu Kopenhag toplantısında tabir edildiği üzere kayıp ve ziyandır. Bilhassa iklim değişikliğinin olumsuz tesirlerini en güçlü halde yaşayan küçük ada devletleri uzun bir müddettir uğradıkları kayıp ve zararın tazminini talep ediyorlar. Müzakereler sırasında gelişmekte olan ülkeler sıklıkla kayıp ve ziyan için kurulan çalışma kümeleri ve iş birliği ağlarının gündemini ilerletmeye çalışıyorlar. Ayrıyeten şimdiye kadar bu mevzudaki istekleri karşılanmamış olsa da gelişmekte olan ülkeler kayıp ve ziyan için özel bir finansal sistem talep ediyor. Öte yandan gelişmiş ülkeler ise kayıp ve ziyan konusunu sırf teknik yardım bağlamında ele almayı tercih ediyorlar.
Finans, Kopenhag toplantısının tüm oturumlarında ortak bir mevzuydu. 2025 sonrası yeni bir sayısal iklim finansmanı maksadı belirleme gereksinimi birçok iştirakçi tarafından vurgulandı. Lakin BMİDÇS (Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi) süreci tarafından belirlenen iklim finansmanı ölçülerine ulaşılması pratik ve sembolik değere sahip olsa da bu ölçülerin dünyayı karbondan arındırmak için kâfi olmadığı açık. OECD iklim ve kalkınma maksatlarını karşılamak için dünyanın 2030’a kadar yıllık 6,9 trilyon dolara gereksinimi olduğunu kestirim ediyor. Bu sebeple iklim finansmanında “milyarları trilyonlara” çevirecek bir formüle giderek daha fazla odaklanmalıyız.
Kopenhag’daki Yüksek Seviyeli Bakanlar Toplantısı’nın kilit noktalarından bir başkası de iklim finansmanına erişimdi. Bilhassa en az gelişmiş ülkelerden ve küçük ada devletlerinden birçok iştirakçi Yeşil İklim Fonu üzere kontratın finansal sistemlerine erişim için gerekli akreditasyon ve ödeme prosedürlerinin uzun ve zahmetli olduğu konusundaki telaşlarını lisana getirdiler. Bu tıp meşakkatli ve karmaşık erişim prosedürleri iklim değişikliğinin aciliyetinin gerektirdiği sürate açık bir biçimde uygun değiller.
Gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliğine ahenk sağlamasına yardımcı olmayı amaçlayan Adaptasyon Fonu kontratın kıymetli bir finansal sistemi. Yararlanıcı ülkeler, bilhassa iklim değişikliğine karşı en savunmasız olan ülkelerin erişimini kolaylaştırmak için Adaptasyon Fonu’nun daha esnek olmasını istiyor. Bu sebeple memleketler arası iklim fonları erişim prosedürlerini kolaylaştırabilirse gelişmekte olan ülkelerin iklim finansmanına olan erişimleri büyük ölçüde düzgünleştirilmiş olur.
DİĞER KONULAR
Kopenhag’da iklim değişikliğinin milletlerarası idaresini yenilikçi bir formda güncelleyerek hiçbir ülkenin geride bırakılmadığı bir sistem olarak tekrar tasarlanması gerektiğini vurguladık. Toplantıda mevcut memleketler arası iş birliği düzeneklerinin ve öğrenilmiş derslerin ülkelerce paylaşılmasının Paris Anlaşması’nın uygulamadaki başarısı için son derece kıymetli olduğunun altını çizdik.
Kopenhag’daki toplantının güç bir memleketler arası bağlamda gerçekleştirildiğini belirtmek gerekir. Son devirde memleketler arası gelişmelerin tetiklediği güç fiyatlarındaki artış birçok kişiyi endişelendirdi. Kimi ülkeler güç krizini fosil yakıtlardan uzaklaşarak yenilenebilir güce olan geçişi hızlandırmak için bir fırsat olarak görüyor. Öte yandan, Glasgow İklim Paktı’nda kömürle ilgili kararların tekrar düşünülmesi gerektiğini belirten ülkeler de var.
Pek çok mevzudaki görüş farklılıklarına karşın Kopenhag toplantısının iştirakçileri emisyon açığını kapatmak ve 1,5 derece amacına ulaşmak için azaltım gayretlerinin güçlendirilmesi gerektiği konusunda hemfikirdi. Gelişmiş ülkeler bu sürece öncülük etmeyi kabul ederken tüm ülkeler global iklim değişikliğine gerekli katkıyı verebilmek için memleketler arası işbirliğine muhtaçlık olduğu konusunda mutabık.
Kopenhag Bakanlar Toplantısına benzeri bir başka buluşmanın temmuz ayında Almanya’da gerçekleştirilmesi bekleniyor.