Yunus Emre Erdölen, eski ABD Lideri Donald Trump’ın sakladığı dokümanları ve konutunun FBI tarafından basılmasını hukuksal ve siyasi açılardan Anadolu Ajansı tahlil için kaleme aldı. Tahlil şöyle;
“Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) 37. Lideri Cumhuriyetçi Richard Nixon, 9 Ağustos 1974 tarihinde istifa etti. İstifa sebebi, rakibi Demokrat Partinin üst seviye isimlerinin toplantı yaptığı oteli dinleterek, başkanlık gücünü hukuksuz bir halde siyasi hedefler uğruna kullandığının ortaya çıktığı Watergate skandalıydı. Richard Nixon’ın istifası Watergate skandalının büyümesini engellemedi. Richard Nixon, istifasının akabinde başkanlık devrinde düzenlediği, imzaladığı, üzerinde çalıştığı dokümanları ABD hükümet yetkililerine vermeyi reddetti. Bunun üzerine ABD Kongresi özel bir yasa kabul ederek Nixon’da bulunan 42 milyon dokümanın ve toplamda 880 saatlik ses kaydının ABD hükümetine verilmesini öngördü. Nixon, yasanın anayasaya muhalif olduğunu ileri sürdü ve Yüksek Mahkeme’ye başvurdu. Mahkeme savlarını reddedince Nixon da evrakları yetkililere vermek zorunda kaldı.
TRUMP EVRAKLARI MESKENİNE GÖTÜREBİLİR Mİ?
1975’te Kongre, her skandalda bu türlü bir olay yaşamamak için “Başkan Kayıtları Yasası” isminde genel bir yasa kabul etti ve ABD lider ve yardımcılarının vazifedeyken düzenlediği her türlü evrakın özel olarak korunması öngörüldü. Yasaya nazaran lider her türlü belgeyi vazifesi bittikten sonra Ulusal Arşive teslim etmek zorundaydı. Ulusal Arşivin saklı ve değerli doküman olarak tanımladığı dokümanlar ise kamuya en az 5 sene kapalı bir formda arşivlenecek, yani vazifesi bırakan liderin evraklar üzerinde bir mülkiyeti kelam konusu olmayacaktı.
Bu yasa 8 Ağustos 2022’de ABD’nin 45. Lideri Donald Trump’ın Florida’daki malikanesinin ABD Federal Soruşturma Ofisi (FBI) tarafından basılıp aranmasına kadar pek gündeme gelmemişti. Ancak Trump’ın kapalı evrakları meskeninde sakladığının ortaya çıkmasıyla yeni bir federal soruşturmanın konusu olması Nixon’ın mirası olan bu enteresan maddeyi tekrar hatırlattı.
FBI TRUMP’IN KONUTUNU NİÇİN BASTI?
Adalet Bakanlığı ve FBI’ın ortak yürüttüğü soruşturma kapsamında FBI, Trump’ın kanunlara nazaran Ulusal Arşive vermesi gerektiği dokümanları Florida’daki meskeninde hukuka ters bir halde tuttuğundan şüphelendi. Kuşkuların açıklandığı ayrıntılı bir arama buyruğu hazırlandı. Adalet Bakanı Merrick Garland, bu kararı şahsen onayladı ve FBI Florida’daki federal bir mahkemeye başvurdu. Yargıç, arama kararını onayladı ve akabinde FBI 8 Ağustos’ta Trump’ın Florida’daki malikanesine baskın düzenledi.
FBI, arama sonucunda 10 kutu dokümana el koydu, Trump’ın özel kasasına girdi, Melania Trump’ın dolaplarını dahi aradı. The Washington Post’un argümanına nazaran, FBI’ın arama buyruğu özel olarak Trump’ın Beyaz Saray’dan konutuna getirdiği bâtın nükleer silah dokümanlarıyla alakalıydı. ABD Yüksek Mahkemesi kararlarına nazaran, güvenlik güçleri hukuka uygun bir buyruk sonucunda yaptıkları aramada öteki suça ait kanıtları birinci bakışta fark ederse bu kanıtlara de el koyabilir ve soruşturmanın kapsamını genişletebilir. Bu nedenle FBI’ın el koyduğu kanıtlar yalnızca Trump’ın evrak saklama cürmünü işlediği teziyle ilgili olmayıp vergi kaçakçılığından seçimlere müdahaleye kadar geniş bir hata listesiyle ilişkilendirilebilir.
TRUMP NEYLE SUÇLANIYOR?
Arama kararı, 12 Ağustos’ta mahkeme kararıyla yayınlandı. Bu karara nazaran Trump, Casusluk Yasası’ndaki doküman kapalılığı kararları dahil, mahpus cezası öngörülen en az 3 federal maddeyi ihlalle suçlanıyor. FBI’ın elde ettiği evrak listesinde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron hakkında bir belge ve 11 adet “gizli bilgi” etiketli evrak kutusu bulunuyor.
Sadece Trump’ın konutunun aranmasından bir hafta evvel New York Times muharriri Maggie Haberman’ın yeni çıkacak kitabında yer verdiği “Trump çalışanlarının yahut aile üyelerinin çektiği düşünülen fotoğraflar” da soruşturma kapsamında olabilir. Haberman’ın paylaştığı fotoğraflara nazaran, Trump, düzenlediği dokümanları bir kere Beyaz Saray’da ve bir defa de başkanlık uçağında yırtıp klozete atıyor ve sifonu çekerek imha ediyor. Şayet Trump’ın saklanması gereken federal dokümanları imha ettiği de ispatlanırsa verilecek ceza da ağırlaşacaktır.
TRUMP YARGILANACAK MI?
ABD maddelerine nazaran, saklanması gereken federal evrakların gizlenmesi yahut imha edilmesi hatasının işlenmesinin cezası 3 yıla kadar mahpus ve bir daha rastgele bir siyasi konuma aday olamama yaptırımı, bir başka deyişle siyasi yasak. Trump, şayet FBI’ın elde ettiği bulgulara nazaran federal bir mahkeme tarafından kendisine yöneltilen kabahatleri işlediği değerlendirilirse mahpus cezası ve siyasi yasak yaptırımına tabi tutulabilir. Ama ABD Yüksek Mahkemesinin içtihadına nazaran, lider olabilme yeterliliği şartları anayasa değişikliği dışında rastgele bir usulle ağırlaştırılamaz, rastgele bir yasa nedeniyle lider adaylığı engellenemez. Bu sebeple birinci derece mahkemesi Trump’a siyasi yasak verse bile Yüksek Mahkemenin açık içtihadı yeterince bu lider adaylığını engellemeyebilir, Trump diğer bir durum için aday olamazken, hala lider adayı olabilir.
Zamanında e-postalarını silen Hillary Clinton hakkında da Cumhuriyetçiler bu yaptırımın uygulanmasını talep etmişse de Demokrat görüşe yakın hukukçular bu münasebetlerle verilecek siyasi yasağın başkanlık makamını etkilemeyeceğini ileri sürmüştü. Bu nedenle ABD için bu tartışma pek de yeni değil.
BASKIN SEÇİM OYUNU MU?
Bu tartışmayı bir kenara koysak bile 2024 Kasım ayında gerçekleştirilecek başkanlık seçimlerine kadar Trump’ın her türlü iddiayı reddedecek formda savunma yapacağı çetrefil bir davanın sonuçlanması ve katılaşması yüksek bir mümkünlük değil.
Cumhuriyetçiler, aramanın yapıldığı andan itibaren bu operasyonun Trump’ın 2024 adaylığını engellemek isteyen derin devlet güçlerinin siyasi bir atağı olduğunu ileri sürdü. ABD’nin üçüncü bir dünya ülkesi yahut “muz cumhuriyeti” olmadığını söyledi ve Biden’ı “Marksist, komünist, diktatör taktikleri” uygulamakla suçladı. Trump’ın gelini Lara Trump, FBI’ın yakın vakitte 2024 adaylığını açıklayacak Trump’ı engellemek için harekete geçtiğini, Trump’ın avukatları ise FBI vazifelilerinin uydurma kanıt yerleştirdiğini tez etti.
Demokratlara nazaran ise bu operasyon bir hukuk devleti olmanın gerekliliği. Arama buyruğunu veren FBI liderini misyona getiren kişi Donald Trump, onaylayan ise Cumhuriyetçilerin çoğunlukta olduğu 2018 yılındaki Senato.
Cumhuriyetçiler, arama buyruğunun şahsen Adalet Bakanı Garland tarafından onaylandığını ve Garland’ın da Obama tarafından 2017 yılında boşalan Yüksek Mahkeme yargıçlığı makamına aday gösterilen, Cumhuriyetçilerin engellenmesi üzerine bir sene boyunca aday statüsü bekletilen ve en sonunda atanamayan biri olduğunu ileri sürüyor. Demokratlar da siyasi adayların sorgulanma süreçlerinin şahsen bakan tarafından onaylanmasının Trump devrinden kalan bir teamül olduğunu söylüyor.
Aramadan 3 gün sonra Ohio’da FBI’ın ofisine silahlı bir atak düzenlendi, saldırgan olay yerinde öldürüldü. Trumpçı ve Cumhuriyetçiler yargılama sürecinin “siyasi” olduğunu düşünürken, Demokratlar bu sürecin büsbütün türel olduğunu savunuyor. FBI aramasının neden 2 sene geciktiği konusu ise karşılıksız.
TRUMP YİNE ADAY OLABİLİR Mİ?
Halihazırda Trump ile Biden’ın 2024’te tekrar karşı karşıya gelmesi hileli seçim savlarını, seçim sonuçlarını reddetme üzere alışkanlıkları tekrar alevlendirecekken artık Biden’ın mümkün bir rakibinin teoride bağımsız, fakat kendisine bağlı Adalet Bakanlığı tarafından soruşturulması ABD’deki kutuplaşmayı artırdı ve yaşanacak tansiyonu erkene çekti.
Trump soruşturmasının sonucu meçhul. Vergi kaçakçılığı, Georgia eyaletinde seçimlere müdahale üzere dava süreçlerinin de öznesi olan Trump, ceza almazsa mağduriyet telaffuzuyla seçmen kazanabilir, Cumhuriyetçi rakiplerini rahatça ön seçimde eleyebilir, lakin bir ceza alırsa kendisini birden siyasi yasak tartışmalarının içinde bulabilir.
Richard Nixon’ın miras bıraktığı yasa uzun bir mühlet daha Trump’ın başına bela olacağa benziyor. Nixon’ı kendisinden sonra vazifeye gelen lider affetmiş, sanık sandalyesinden kurtarmıştı, ama Trump’ı affedecek kimse yok.
